ADIYAMAN'IN VİLAYET OLUŞU
Eski ismi Hısnımansur, Kürtçe adı Semsur olan Adıyaman,
Osmanlı döneminde uzun yıllar Besni, Kahta ve Siverek ilçelerinin bağlı olduğu sancak (Vilayet) konumundayken 1859 yılında İlçe konumuna düşürülerek Malatya sancağına bağlanmıştır. Bu durum, Adıyaman'ın resmen il merkezi olduğu 01.12.1954 tarihine kadar devam etmiştir.
01 Aralık 1954 tarihinde Demokrat Partinin çıkardığı 6418 sayılı Kanunla Malatya'dan ayrılarak müstakil il olarak Adıyaman ismini almıştır.
Adıyaman’ın il olmasının sosyo-ekonomik, coğrafi ve siyasi sebepleri bulunmaktadır. Bu sebepler dönemin iktidarı ve muhalefeti arasında tartışmalara yol açmıştır. Dönemin yerel basınında da genişçe yer almıştır.
Adıyaman'ın İl oluşu sosyo, coğrafi ve ekonomik yönden uygun görülse de siyasi yönden muhalefetin büyük tepkisine yol açmıştır.
Seçim kanunu, uzun çalışmalar sonucu Cuhuriyet Halk Partisinin ve Demokrat Partinin uzlaşmasıyla 16 Şubat 1950 tarihinde yeniden düzenlendi. Bu seçim kanunu, tek dereceli, eşit ve gizli oy, açık tasnif ve her ilin bir seçim çevresi kabul edildiği liste usulü çoğunluk sistemi (çok oy alanın seçilmesi) ilkelerine dayalı, yargının denetim ve yönetiminde bir seçim sistemi kabul edilmişti. Bu seçim kanununa göre 22 yaşını bitiren her Türk vatandaşı seçme, 30 yaşını bitiren her Türk vatandaşı da seçilme hakkına sahipti.
Bu seçim yasasına göre bir seçim bölgesinde hangi parti çok oy alırsa o parti o bölgenin bütün milletvekillerini alırdı.
Bu durumda Malatya Bölgesinden CHP iki dönem üstüste bütün milletvekillerini aldı.
Aslında Demokrat Parti Adıyaman ve çevresinde çok yüksek bir oy oranına sahip olmasına rağmen İl genelinde CHP önde olduğu için tüm milletvekillerini alıyordu.
1950 yılında yapılan 9. Dönem genel seçimlerde CHP Malatya bölgesinin 11 milletvekilinin tamamını aldı. Yine 1954 yılında 10. Dönem genel seçimlerinde CHP Malatya'nın 12 milletvekilinin tamamını aldı.
Adıyaman il olunca, Malatya Milletvekili sayısından beş tanesi Adıyaman'a verildi.
1957 yılında yapılan 11. Dönem Genel seçimlerinde Adıyaman'ın beş milletvekilinin tamamını Demekrat Parti aldı.
TBMM 11. Dönem 1957 tarihinde seçilen Adıyaman Demokrat parti Milletvekilleri;
1. Ali Şefik San, Aydınlı
2. Vakkas Sait Ağar, Besnili
3. Mehmet Sırrı Turanlı, Kahtalı
4. Ali Yaşar (Ali Veysi Yaşar), Adıyaman Merkez
5. Gani Gürsoy (Abdulğani Gürsoy), Adıyaman Merkez
Besni’nin Adıyaman’a bağlanmasıda büyük tartışmalara yol açmıştır.
Besnililerin çoğu Adıyaman yerine Gaziantep’e bağlanmak istemiştir. Ancak yapılan idari düzenleme ile Besni Adıyaman’a bağlanmıştır. Muhalefet Besni’nin siyasi sebeplerle Adıyaman’a bağlandığını iddia etsede İktidar partisi bu düzenlemenin siyasi sebeplerle değil sosyo-ekonomik ve coğrafi sebeplerle yapıldığını ileri sürmüştür. Adıyaman’ın il olması meselesi dönemin yerel basınında geniş yer bulmuştur.
Ayrıca Adıyaman'dan bir heyetin Ankaraya gidip Başvekil Adnan Menderes İle görüşmesi, Adıyaman'ın İl oluşunda çok etkili olmuştur...
Fadlı Doğan