c. İlk Çocukluk Döneminde Din Eğitimi
İlk çocukluk dönemi 3-7 yaş arası dönemdir. Bu dönemde çocuk, biyolojik olarak hızlı gelişimle beraber sosyal, bilinç ve bakımından da aynı oranda gelişmektedir. Soru çağı da denen bu dönem, din eğitiminin daha pratik olarak verilmesi gereken bir dönemdir. Bu nedenle bu guruptaki çocuklara dini eğitim konusunda aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:
- Çocuğun soracağı sorular eleştirilmeden onların anlayacağı şekilde, sade bir dille ve somut örneklerle cevaplandırılmalıdır.
- Dinin ibadet ve ahlâk anlayışı çok kısa ve basit cümlelerle, çocuğun anlayabileceği düzeyde anlatılırken, çocuğun soru sormasını sağlayacak ortam hazırlanmalıdır.
- Bu dönem Hz. Peygamber’in tavsiyesiyle de kelime-i tevhid ve kelime-i şehadetin anlamıyla beraber öğretilmesi gereken bir dönemdir.
- Allah, melek, ölüm, ahiret, cennet, cehennem gibi kavramlar çocuğun düşünce yapısına uygun şekilde, somut ifade ve kavramlarla izah edilirken çocuğun psikolojik olarak rahatlaması sağlanmalıdır. Bu kavramlar çocuğun durumuna uygun olarak anlatılmadığında psikolojik ve ruhsal açıdan birtakım sıkıntılara sebep olabilir.
- İlk çocukluk döneminde sevgi, güven ve bağlanma duyguları gelişmiştir. Bu bakımdan çocuğun inanıp güvenebileceği ve bağlanabileceği Allah kavramı, Allah’ın güzel sıfatlarıyla tanıtılmalıdır. Allah’ın seven, merhamet eden, koruyan sıfatlarından bahsedilerek doğru ve kalıcı bilgilerle, olumlu bir Allah imajı geliştirilmeli, çocuğun yaratıcıya sevgiyle bağlanması ve ona güven duyması sağlanmalıdır.
- Dini duyguların kökleşmesi ve yerleşmesi bakımından çocuklara bol bol dini hikâyeler okunmalı ve okunan hikâye ile ilgili sorular sorulmalıdır.
- Çocuğun dil ve zihinsel özellikleri de göz önünde bulundurularak bazı kısa dua ve sureler ezberletilmelidir.
- Aile bireyleri tarafından ibadetlerin yerine getirilmesi ve ahlaki kurallara uyulması, ilk çocukluk döneminde çok önemlidir. Bu bakımdan söylenen şeylerin söyleyenlerce uygulandığını gören çocuklar bundan etkilenir ve kalıcı davranışlar kazanırlar.
- Bu dönemde dinî eğitim, çocuklara dozunda ve çocuğun hâdiseleri anlama ve anlamlandırma süreci olan bilinç bakımından gelişimleri dikkate alınarak verildiği takdirde ergenlik döneminde dinî görevlerin kavratılması ve davranış haline getirilmesi daha kolay olacaktır. Bu sebeple dini eğitim açısından bu dönem belki de en önemli dönemdir. Çünkü ergenlik çağına kadar dini eğitimin temelleri atılmamışsa bu konuda çok geç kalınmış olabilir.
- Bu dönemde dinî bilgi ve ibadet kalıplarını öğretmek için zor kullanmak çocukların dinden ve dini kavramlardan nefret etmesine sebep olabileceğinden Hz. Peygamberin “Kolaylaştırın, zorlaştırmayın; müjdeleyin nefret ettirmeyin.” tavsiyesine uymak gerekir.
- Bu dönemde çocuklara Allah inancı, Peygamber sevgisi, Kur’ân-ı Kerîm’in önemi öğretilmelidir.
- Yapılacak her işten önce çocuğun yanında onun duyacağı şekilde besmele çekerek çocuğun da bu alışkanlığı kazanması sağlanmalıdır.
d. Son Çocukluk Döneminde Din Eğitimi
Okul Çağı denen bu dönem 6-12 yaş aralığıdır. Bu dönemde çocuk günün belli saatlerinde aile ortamından çıkarak farklı bir sosyal ortama girmektedir. Ergenlik öncesi sayılan bu dönemde çocukta sorgulama başlayacak, Allah inancı soyutlaşacaktır.
Bu dönemde çocukların dua ve ibadet konularında ilgileri artmaktadır. Bu dönemde verilecek din eğitimde şu hususlar önemlidir:
- İbadet pratiğinin başlaması ve devam etmesi gereken bu dönemde çocukların ibadet edenleri izleme fırsatı oluşturulmalıdır. Çünkü çocuklar bundan hoşlanır ve onları gıpta ederek izlerler. Bununla beraber ibadet etme arzuları gelişir.
- Bu dönemde katı kurallar ve baskı ile dini telkinler yapılmamalı ve ibadete zorlanmamalıdır. Güzel bir tavır ve dille ibadetin gereği anlatılarak çocuğun severek ve isteyerek ibadet etmesinin yolu açılmalıdır. Baskı ve zorlamayla yapılan telkin ve uygulamalar çocuğun dinden soğumasına hatta nefret etmesine sebep olabilir.
|
Bir hadis: “Çocuklarınız yedi yaşına geldikleri zaman onlara namaz kılmayı öğretin” (Ebu Davûd, “Salât”, 25; Tirmizî, “Mevakît”, 182) |
- Unutmamak gerekir ki henüz ergenlik çağına gelmemiş olan çocuğun dini sorumluluğu yoktur. Ancak ergenlik öncesi dönemde dini bilgi ve pratiklerin temelleri oluşturulmadığı takdirde iş işten geçmiş olabilir.
- Bu dönemde evde toplu ibadet etmenin ve çocuğun toplu ibadetlere katılmasının çok önemli olduğu bilinmeli ve çocuklar için bu konuda fırsatlar oluşturmalıdır. Böylece onlarda topluca ibadet etmenin coşkusu ve ilgi artacak, ibadet etme arzusu daha da gelişecektir.
- Ergenlik öncesi dönemin sonlarına doğru çocukların soyut düşünme yetenekleri gelişir. Bunun için davranışlarının nedenlerini sorgulamaya başlarlar. Burada aileye düşen görev inanç, ibadet ve ahlak kuralları hakkında çocuklara onların seviyesine uygun mantıklı açıklamalar yapmaktır. Herhangi bir davranışın neden iyi veya neden kötü olduğu izah edilmelidir.
- Ailede çocuğa rol model görevi üstlenen veya çocuğun rol model gördüğü kişinin içten ve sevecen yaklaşımıyla yetiştirilen çocuğa, gelişim özelliklerine dikkat edilerek verilen dini ve ahlaki eğitim onun dini ve ahlaki hassasiyetlerinin yerleşmesinde son derece etkili olacaktır.
- Bu dönemde çocukların anlayabileceği basit dini hikâyelerden, şiirlerden, oyunlardan yararlanılarak dini eğitim verilebilir. Ancak bu hikâye, şiir ve oyunların çocuğun değer karmaşası yaşamasına sebep olmayacak türden olmalıdır. Aynı zamanda bunlarla çocuğa verilmek istenen değerlerin hayatta bir karşılığı bulunmalıdır.
- Çocuğun düşünmesi ve soru sorması engellenmemeli ancak yanlış yorumlayacağı konulara da yer verilmemelidir.
- Çocuklar bu dönemde kullanılan dini kavramları ezberleme ve bunları taklit etme eğilimindedirler. Bunun için sosyal ilişkilerde sıkça söylenen "Allah'a emanet, Allah'a şükür, maşallah, inşallah, Allah’a ısmarladık, Allah razı olsun, Allah yardımcınız olsun” gibi kavramlar çocukların din dilinin gelişmesini sağlar.
- Bu dönemin sonunda çocuklar:
- İmanla ilgili esasları,
- Abdest almayı,
- Boy abdesti almayı,
- Namazla ilgili bilgileri (Kaç vakit olduğu, hangi namazın kaç rekât olduğu, farz, vacip ve sünnet olan namazları),
- Namaz dua ve surelerini ve bunların namazın hangi rükünlerinde okuyacaklarını,
- Oruçla ilgili bilgileri,
- Hangi davranışların helal, haram, sevap, günah farz, vacip, sünnet olduğunu ve bu kavramların anlamını,
- Mahremiyet ve dijital mahremiyetle ilgili bilgi ve davranışları,
- Ahlaki kuralların dindeki yerini ve önemini öğrenmiş olmalı,
- Hz. Peygamberin hayatıyla ilgili en az bir kitap okumuş olmalıdırlar.
- DEVAM EDECEK