Ailede Çocuklara Dini Eğitim Evreleri (3)

e. İlk Ergenlik Döneminde Din Eğitimi

Bu dönemde fizikî ve ruhî gelişmelere paralel dinî duyguların gelişmesinde bir farklılık göze çarpacaktır. Artık Allah’ı ilk çocukluk döneminde somut kavram olarak değil sembolik ve soyut olarak kavramaya başlar.

Bu dönemde aile bireylerinin dini davranış, ibadet ve söylemlerinin çocuk üzerinde etkisi çok açık şekilde belirgindir. Bu bakımdan bu dönemde çocuklara dini eğitim verilirken aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulmalıdır:

1. Evde cemaatle namaz kılma ve namazdan sonra tesbihat ve birlikte dua etmeden etkilenip huzur bulduklarından bu dönemde din eğitimi namaz merkezli ve ağırlıklı olmalıdır.
2. Cemaatle ve toplu olarak kılınan cuma, bayram ve teravih namazlarına götürülmeli ve çocukların zihinlerinde yıllarca unutamayacakları hatıralar oluşturulmalıdır.
3. Namaz ve diğere dini faaliyetler zorla ve baskıyla değil, sevdirerek ve teşvik edici faaliyetlerle benimsetilmelidir. Çocuğa namaz ve diğer dini ritüellere karşı onların ilgi ve sevgisi kazandırılmalıdır.
4. Aile bireyleri namaz ve diğer ibadetlerden sonra Allah’a dua ederek Allah’a sığınma alışkanlığı kazandırılması için çocuğa örnek olmalıdır. Çocukların anne, baba ve diğer aile fertleriyle bütün müminlere dua etme alışkanlığı kazandırılmalıdır.
5. Çocuklar daha küçük yaşlardan itibaren oruç tutmaya meraklıdırlar. İlk ergenlik döneminde zaruret halleri dışında mutlaka oruç tutmaları gerektiği ve bunun farz bir ibadet olması dolayısıyla her müminin Ramazan ayında oruç tutmasının Kuranda emredildiği anlatılarak benimsetilmelidir.
6. Ramazan ayında paylaşma, yardımlaşma, fakirleri ve yoksulları gözetip ihtiyaçlarını giderme, zekât, fitre ve sadaka verme gibi duyguların verilmesi ve geliştirilmesi fırsatı iyi değerlendirilmelidir.

f. Gençlik (Son Ergenlik) Döneminde Din Eğitimi

Bu dönemde gençlerin en çok ilgisini çeken ve hayatlarını şekillendiren konuların başında cinsellik, karşı cinse olan duygusal ilgi ve flört, yaşının gereği olarak aşk zannettikleri cinsel duygu, müzik, eğlence, sinema, sosyal medya, spor, okul, eğitim, sınavlar vb. şeyler gelmektedir.

Bütün bunların üstesinden gelebilmek için:

1. Bahsi geçen konular hakkında sağlam bir alt yapının önceden oluşturulması şarttır. Bu nedenle de bu döneme kadar çocuğun dini ve ahlaki bilgi ve davranışlarının sağlam bir şekilde kazanılmış/kazandırılmış olması gerekir.
2. İnsanın sorumlulukları olduğu, hayvanlar gibi her istediğini yapamayacağı, hayatının bir disiplin içinde devam etmesi gerektiği bilincine varmış olması lazımdır.
3. Ayrıca bahsi geçen konular hakkında bilgi sahibi olup bu konuların olumlu ve faydalı şekilde yönetilmesi şuurunda olmalıdır.
4. Bireysel farklılıklar göz önünde bulundurularak onlara duyarlı, hoşgörülü, kuşatıcı bir yaklaşımla yaklaşılmalıdır.
5. Onun hala bir çocuk olmadığı, aksine yetişkin bir insan olduğu kabul edilerek iletişim kurulmalıdır.
6. Onu anlamadan, empati kurmadan ve neler hissettiğini anlamadan ona faydalı olamayacağımızı ve onu ikna edemeyeceğimizi bilmeliyiz.
7. Onun hakkında karar verirken onunla istişare ederek, onun istek, ihtiyaç ve duyguları da hesaplanarak ortak kararlar alınmalıdır.
8. Öğüt vermekten çok, örnek davranışlarla onlara yaklaşmalı ve rol model olmaya gayret edilmelidir.
9. Gençleri eleştirmek yerine sevdiği kişiler tarafından gerekli telkin, sohbet ve nasihatlerde bulunulmalıdır. Bu konuda gençlerin dinî inanç, düşünce ve davranışlarını şekillendirmede etkilenebileceği ve güvenebileceği aile içinden veya dışından örnek şahsiyetler olmalıdır.
10. Güvenilebilir bir akran gurubunun da çocuğun dini yaşayışı üzerinde etkili olacağı muhakkaktır. Bu konuda da yönlendirme ve kolaylık sağlanmalıdır.
11. Bu dönem gençlerinin bilinçlenmesinde ve istenen davranış ve inançların verilmesinde roman, hikâye, şiir, sinema gibi farklı araçların daha etkili olacağı bilinerek bunlardan çokça istifade edilmelidir.
12. Dini konular akli ve mantıki delillerle, mukayeseli ve örneklerle anlatılmalıdır. Bu konularda anatomi, biyoloji, kimya, fizik ve astronomi bilimlerinden örnekler verildiği takdirde inanma konusunda ikna edici olduğu görülecektir.
13. On sekiz yaşına gelmiş olan gençler aşağıdaki bilgileri eksiksiz olarak edinmiş olmalıdırlar. Çünkü bundan sonraki dini yaşayışları bu bilgilerin temelleri üzerinde devam edecektir. On sekiz yaşına gelmiş olan bir genç:
    • İman ve imanın esasları hakkında ilmihal bilgilerine sahip olmalıdır.
    • Allah’ın zatî, sübûtî ve kevnî sıfatlarını anlamlarıyla beraber bilmelidir.[1]
    • Abdest, gusül, namaz, oruç ve diğer ibadetlerle ilgili ilmihal bilgileri eksiksiz olarak öğrenilmiş olmalıdır.
    • Namazda okunacak sure ve duaları eksiksiz olarak ezberlemiş olmalıdır.
    • Oruç, zekât, hac, kurban gibi ibadetlerle ilgili bilgi sahibi olmalıdır.
    • Hz. Peygamberin hayatı bilmelidir.
    • Vahiy, ayet, peygamber, sahabe, hadis, farz, vacip, sünnet, helal, haram gibi kavramlar anlamları ve örnekleriyle bilmelidir.
    • Kuran okumayı ve kuranla ilgili bilgileri öğrenmiş olmalıdır.
    • İlahi kitaplar, peygamberler, melekler, ahiret hayatı, hakkında doğru bilgiler edinmiş olmalıdır.
    • Sosyal hayattaki ahlaki kuralların dinin en önemli bir şartı olduğunu benimsemiş olmalıdır.
    • Ergenlikle ilgili özel durumları (erkeklerde cünüplük ve gusül, kızlarda hayız ve nifas gibi) ve bu durumlarda neler yapılması gerektiğini ebeveynlerinden ve ilmihal kitaplarından öğrenmiş olmalıdırlar.