Besni, ETİ medeniyetinin önemli merkezlerindendir. Etiler zamanında burası bir sanat merkezidir. Verimli toprakların bulunduğu Fırat Nehri civarında bulunan ve Mezopotamya denilen bölgeye gelen kavimlerin ilk uğrak yeri Besni olmuştur.
Besni; Akadlar, Hititler, Hurriler, Mitanniler, Kummuh Krallığı, Asurlar, Saka-İskit İmparatorluğu, Medler, Makedonyalılar, Selevkoslar, Kommagenler, Romalılar ve Bizanslılar dönemini yaşamış kadim bir şehirdir.
Besni Hazreti Ömer zamanında Müslümanların egemenliğine girmiştir. Besni o tarihte önemli bir müstahkem mevki konumunda olan ve Sarraf Yolu (Murat yolu) olarak bilinen yol üzerinde bulunan Keysun'a bağlanmıştır. Bu tarihte Abbasi Halifesi Harun Reşid’in oğullarından Emin ve Memun’un birbirleriyle mücadelesinde mukavemet merkezi haline gelmiş, daha sonra 949 yılında Bizanslılar tarafından ele geçirilmiştir. Yüz yıla yakın bir zaman Bizanslıların hâkimiyetinde kalmış daha sonra Süleyman Şah'ın komutanlarından Buldaç Bey tarafından fethedilmiştir.
1097'de Haçlılar Maraş'ı zapt edince Hırsız Vasil adında bir Ermeni Besni ve Keysun’u ele geçirir.
1116 tarihinde Urfa Kontu Ermenilerden burayı geri alır. daha sonra Urfa Kontu Selçuklular tarafından esir edildikten sonra Besni ve çevresi Anadolu Sultanlarının hakimiyeti altına girer.
1218 yılında Sultan Keykavus Besni Emiri Halep Eyyubilerinden Altun Buğa’yı da yanma alarak Şam'a sefer yapar ve birçok zafer kazandıktan sonra Halep önünde bozguna uğrayarak geri dönmek mecbur kalır. Altun Buğa ile Besni önüne geldiğinde şehrin kendisine teslim edilmesini ister. Altun Buğa bu isteğe uymak istemiş ancak karısı bu isteğe uymayarak Sultan'ın tehditlerine kulak asmamıştır. Sultan çeşitli işkencelerle Altun Buğa’yı öldürtmüş ise de Malik El-Elşref’in yaklaşmakta olduğunu duyunca Besni'yi alamadan gitmiştir. Besni bu suretle Halep Eyyubilerinin elinde kalmıştır.
Hülagu'nun Suriye seferi sırasında Kilikya Kralı Ermeni Hethum kendisine yardım edince Besni ve havalisi Hülagu tarafından Ermeni Kralı Hethum'a hediye edilmiştir. Fakat Besni ahalisi Ermeni Kralına teslim olmak istemeyince Moğollar Besni'yi işgal etmişlerdir.
Kaynaklar: Şakip Önder, Azim Şehir Besni,
Mükrimin Halil Yinanç, Besim Dargot, İslam Ansiklopedisi S. 5 70
Nizamüddin Şami “Zafername” S.266
(DEVAM EDECEK)
