“Düşünmeyen tutucudur,
Düşünemeyen aptal,
Düşünmediğine aldırmayan ise köle…”
William Drummond
Varlığımızı sadece düşünme yetisiyle tescillemek günümüz dünyasında eksik kalır. Bununla birlikte iyi, doğru ve güzellik yaratmada direnmek var olmanın yeni yoludur. Düşünmenin baskılandığı bir toplum düzeninde direnmek, varlık olgusunu tescilliyor.
Bazen düşündüğünü zannetmek kadar düşünebildiğine inanmak da yanıltıcı olabiliyor. René Descartes'ın; “düşünüyorum öyleyse varım”ın, ötesinde; “düşünüyorum ve düşüncelerimi ifade ederek, yaşama cesareti gösterebiliyorum” noktasına taşımakla can bulur. Varlık kavramı saf düşünmeden ibaret olmadığını anlamaktan geçiyor. İçselleştirilmemiş düşünceler saklanmış hazinelerdir. Karanlık bir odada lambanın var olması karanlık için endişeleneceği bir durum değildir. Ta ki onu yakacak bir el olana kadar. İşte içimizde yanan aydınlık düşünceleri gün ışığına kavuşturacak şeylere gözümüzü kapatmamak gerekiyor. Bir şeyleri biliyor ve düşünüyor olmamızın yaşama dönüşmediği sürece tek başına bir anlamı yoktur.
Günümüzde Descartes’in aksine düşünmekten ziyade direnmek bir nevi varlık göstergesidir. Bu da iki türlü karşımızı çıkabiliyor. İyiye, güzele, doğruya ve gerçeklere karşı direnç; bir de baskılara, zulme, bağnazlığa, cehalete karşı gösterilen direnç. Bu ikilem aynı zamanda kime/kimlere karşı yapıldığıyla alakalıdır. İlla ki karşımızda bir düşman yaratılarak mücadele sürdürülmüyor. Bazen en yakınlarımızın dahi bizi yok saydığı durumlarla karşı karşıya kalıyoruz. Aslolan kendi varlığımızı ortaya koyarken başkalarının algısında var olmaya çabaladığımızı görmezden geldiğimizdir. Gerçek anlamda bizi var eden şey; ruhumuzu, duygularımızı ve de düşüncelerimizi yaşayıp yaşamadığımızdır. Burada “SİSTEM” adını verdiğimiz son derece masum görünümlü yedi başlı ejderhayla karşılaşıyoruz. Şimdi ya düşünmekle yetineceğiz ya da direneceğiz.
Carol Morgan’ın “Problem, sadece siz onun problem olduğunu düşünüyorsanız problemdir.” sözü, varlığımızı nasıl kabul ettiğimizle/ettirdiğimizle doğrudan alakalıdır. Çözmek istemekle istememek arasında kalın bir çizgi vardır. Varlığımızı sorguladığımız alan tam da burasıdır. Neyim-Kimim? Koyunla çoban arasında kaldığımızı düşünürken kangalı unutuyoruz. Dayatılan sistemin üçlü sac ayağı bu şekilde oluşmuştur. İşleyen çarkının ya parçası olursunuz ya da haylazlık yapıp çomak sokarsınız. Buna göre damganız hazırdır. Ya uyumlu ya aykırısınız; kabalaşmak gerekirse sistem adamısınız veya delisiniz. Saf çıkarcı yaklaşımla hareket etme güdünüz ağır basınca sadece düşünmek kâfidir. Bunu, bir de görmezden gelmekle taçlandırdık mı masumiyet müzesinde yerimizi aldık demektir. Bilmeliyiz ki anti demokratik sistemler yetinmeyi dayatır. Yetinmek kavramı da düşünme yetisine vurulmuş en ağır prangadır. Hayatımızın her alanına sirayet eden bu kavram; öğrenme yetisiyle birlikte düşünme yetimizi de sınırlamaktadır. Buradaki asıl handikabımız bu durumu kendi isteğimizle kabulleniyor olmamızdır. Karar verme ve kararlılığımızı devam ettirme tutumu sekteye uğradıkça düşünme tembelliği başlar, akabinde duraklama ve gerileme dönemine gireriz.
Mutluluğu sahip olduklarımızla mı yoksa sahip olmak istediklerimizle mi tadacağız. Bunu maddi unsurlar bağlamından ziyade ekonomik, ekolojik, sosyal, siyasal, etnik ve inanç boyutlarıyla da ele alarak değerlendirmek gerekiyor. Biliyoruz ki düşüncelerin hareket noktası “mutlu olma” temeli üzerine inşa edilir. İnşa sürecinde bir mücadele yürütülür. Bu somut olarak eyleme ya dökülür ya dökülmez. Var olma boyutumuzun şekli şemali de burada ortaya çıkıyor aslında. Mutluluk mücadelemiz de iyiyle-kötünün, yanlışla-doğrunun, güzelle-çirkinin arasındadır. Hemen herkesin kendini iyi ve doğru görmesiyle karşısındaki kötü ve yanlış değerlendirmesi üzerinde şekilleniyor.
Düşünme yetimizin şekillendiren temel unsur sebep sonuç ilişkisi kurmadaki yeteneklerimizdir. Bilgi ve tecrübe dediğimiz unsurlar bu noktada yadsınıyor. Yanlış veya doğru anlamak/anlaşılmak paradigması niyetle birlikte çeşitli sonuçlar doğuruyor. Çatışma alanlarının temelinde de bu üçü vardır. Biliyoruz ki donanımsız düşünme faaliyetinin tek başına bir gücü ve etkisi yoktur. Düşünme yetisi, içini dolduracak bilgi, tecrübe ve evrensel ahlaki değerlerle işlendikçe uzlaşı sağlanabilir. Doğamız, nasıl ki kendi içerisinde bir mücadele veriyor; insanoğlu da doğaya uyumlu olarak hem biyolojik hem sosyolojik hem de psikolojik bağlamda kendi mücadelesini eyleme dökerek vermelidir. Bunu sadece düşünerek yapıyor olmak ise sistemin karakteriyle örtüşmektedir. Ve sistemin sesi kulaklarımızda çınlar: "Ne mutlu düşünüyorum diyene..."