Ülkemizin anayasasında yer alan sosyal devlet ilkesi ile engellilerin sosyal ve ekonomik şartlarını kolaylaştırmak için Türk Vergi Sisteminde vergisel ayrıcalıklar getirilmiş, ilgili ayrıcalıklar kanuni düzenlemeler ile uygulamaya konulmuştur. Bu ayrıcalıklara Gelir Vergisi Kanunu, KDV Kanunu, Özel Tüketim Vergisi Kanunu, Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu, Gümrük Vergisi Kanunu ve Emlak Vergisi Kanununda yer verilmiştir. Söz konusu kanunlarla birtakım vergisel avantajlar getirilmiş olup, sınırları ve uygulaması belirlenmiştir.
Gelir Vergisi Kanunun 31. maddesine göre;
01.01.2004)Çalışma gücünün asgarî % 80'ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece engelli, asgarî % 60'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece engelli, asgarî % 40'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü engelli sayılır ve aşağıda engellilik dereceleri itibariyle belirlenen aylık tutarlar, hizmet erbabının ücretinden indirilir.
- Birinci derece engelliler için 440.000.000 lira,(317 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2022 yılı için 2.000 TL.)
- İkinci derece engelliler için 220.000.000 lira,(317 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2022 yılı için 1.170 TL.)
- Üçüncü derece engelliler için 110.000.000 liradır.(317 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2022 yılı için 500 TL.)
Engellilik derecelerinin tespit şekli ile uygulamaya ilişkin esas ve usuller Maliye, Sağlık ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik bakanlıklarınca bu konuda müştereken hazırlanacak bir yönetmelik ile belirlenir.
Bu tutarlar, engelli ücretlilerde ve bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan ücretlilerde aylık gelir vergisi matrahından indirilir. Serbest Meslek faaliyetinde bulunan engelliler ile bakmakla yükümlü olduğu engelli bulunan serbest meslek erbabının ve basit usulde vergilendirilenlerin beyan edilecek yıllık gelirlerinden indirilir.(Işık, Hayriye, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 4, 2013, Sayfa: 0-2)
Yine aynı kanunun 36. maddesine göre;
Muhtelif yerlerden ücret alan hizmet erbabı için 31'inci maddede yazılı indirimler bunlardan yalnız en yüksek olan ücretin vergisine uygulanır. Hizmet erbabının vergi karnesi varsa indirimin uygulanacağı ücret bu karneyi muhafaza eden işverenden aldığı ücrettir. Vergi Usul Kanunu ile karne almaktan muaf tutulmuş olanlarda indirimin uygulanacağı ücret, aile durumu sual varakasını muhafaza eden işverenden aldığı ücrettir.
31'inci maddedeki indirimler, dar mükellefiyete tabi kimselere şamil değildir.
Yetkili hastanelerce düzenlenen ve Merkez Sağlık Kuruluşunca değerlendirilerek çalışma gücünün asgari yüzde 40’ını kaybetmiş olduğu karara bağlanan “engelli sağlık kurulu raporları” vergi indirimi uygulamasında dikkate alınmaktadır. Öte yandan; işe girmek, engelli kimlik kartı almak, sosyal yardımlardan faydalanmak gibi değişik amaçlarla alınan ve Merkez Sağlık Kurulunca değerlendirilmemiş engelli sağlık kurulu raporlarına istinaden engellilik indiriminden yararlanılması mümkün değildir.
(https://www.alomaliye.com/2022/12/13/engellilere-taninan-vergisel-avantajlar-guncellendi/ Erişim Tarihi:15.12.2022)
KDV Kanunun 17/4-s. maddesine göre;
Engellilerin eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamları için özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç ve özel bilgisayar programlarının teslimi KDV kanunu gereğince istisna edilmiştir.
Görme özürlülerin kullandıkları baston, yazı makinesi, kabartma klavye, sesli kitap ya da ortopedik özürlülerin kullandıkları protez gibi cihazlar bu kapsamda yer alır. (Işık, Hayriye, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 4, 2013, Sayfa: 0-2)
Özel Tüketim Vergisi Kanunun 7/2. maddesine göre;
(II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tâbi mallardan;
a) 87.03 hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dahil bedeli 200.000 TL'yi aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³'ü aşanlar hariç) ve 87.11 G.T.İ.P. numaralarında yer alanların, engellilik oranı % 90 veya daha fazla olan malûl ve engelliler tarafından,
b) 87.03 G.T.I.P. numarasında yer alan (motor silindir hacmi 2.800 cm3'ü aşanlar, bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilenler, sürücü dâhil 8 kişiye kadar oturma yeri olan binek otomobilleri, yarış arabaları, arazi taşıtları hariç), yük taşımasında kullanılıp azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayan ve yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin % 50'sinin altında olanlar ile sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olanların engellilik durumlarının araçları bizzat kullanamayacak ve sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanmalarını gerektirecek nitelikte olduğunu ilgili mevzuat çerçevesinde alınan engelli sağlık kurulu raporuyla tevsik eden ve engellilik derecesi % 90 veya daha fazla olup tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından,
c) 87.03 hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dahil bedeli 200.000 TL'yi aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³'ü aşanlar hariç) ve 87.11 G.T.İ.P. numaralarında yer alanların, bizzat kullanma engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından,
d) Bu bendin (a), (b) ve (c) alt bentleri kapsamındaki araçların aynı alt bentlerde belirtilen malûl ve engelliler tarafından ilk iktisabından sonra deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hâle gelmesi nedeniyle hurdaya çıkarılmasında, bu alt bentler kapsamındaki araçları hurdaya çıkaran malûl ve engelliler tarafından,
Beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı vergiden istisna edilmiştir.
Gümrük Vergisi Kanunun 167/12-a. maddesine göre;
Malül ve engellilerin kullanımına mahsus eşya gümrük vergisinden muaf tutulmuştur.
MTV Kanunun 4/c. maddesine göre;
Engellilik oranı % 90 ve daha fazla olan malûl ve engellilerin adlarına kayıtlı taşıtlar ile diğer malûl ve engellilerin, bu durumlarına uygun hale getirilmiş özel tertibatlı taşıtlar.
Engellilik dereceleri % 90 ve daha fazla olan malûl ve engellilerin kendi adlarına kayıt ve tescil edilmiş olan taşıtlarının motorlu taşıtlar vergisinden istisna edilmesi için, engellilik durumlarını tam teşekküllü Devlet hastanesinden alınmış olan sağlık kurulu raporu ile ilgili vergi dairelerine belgelendirmeleri, (Işık, Hayriye, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 4, 2013, Sayfa: 0-2)
Engellilik dereceleri % 90’dan az olan malûl ve engellilerin de kendi adlarına kayıt ve tescilli olan taşıtların engellilik haline uygun özel tertibatlı veya özel tertibatlı hale getirilmiş taşıtları için bu durumlarını tam teşekküllü Devlet hastanesinden alınan sağlık kurulu raporu ile belgelendirmeleri gerekmektedir. (Işık, Hayriye, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 4, 2013, Sayfa: 0-2)
Emlak Vergisi Kanunun 8. maddesine göre;
Cumhurbaşkanı, kendisine bakmakla mükellef kimsesi olup onsekiz yaşını doldurmamış olanlar hariç olmak üzere hiçbir geliri olmadığını belgeleyenlerin, gelirleri münhasıran kanunla kurulan sosyal güvenlik kurumlarından aldıkları aylıktan ibaret bulunanların, gazilerin, engellilerin, şehitlerin dul ve yetimlerinin Türkiye sınırları içinde brüt 200 m²’yi geçmeyen tek meskeni olması (intifa hakkına sahip olunması hali dahil) halinde, bu meskenlerine ait vergi oranlarını sıfıra kadar indirmeye yetkilidir.
1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu’nun 5378 sayılı “Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” un 22. maddesi ile değişik 8.maddesinin ikinci fıkrasında yer alan indirimli bina vergisi oranına ilişkin hükme, engelliler ifadesi eklenmiş, böylece engellilerin de “sıfır” oranlı bina vergisi uygulamasından faydalanmaları sağlanmıştır. (Işık, Hayriye, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 4, 2013, Sayfa: 0-2)
Buna göre, Türkiye sınırları içinde, brüt yüzölçümü 200 m2 ’yi geçmeyen tek meskeni olan, tek meskende hisseye veya tek meskenin intifa hakkına sahip bulunan engelliler bu meskenleri için Bakanlar Kurulu’nca belirlenen indirimli (sıfır) bina vergisi oranından yararlanacaklardır. Engellilerin indirimli bina vergisi oranından yararlanabilmeleri için bu durumlarını tam teşekküllü Devlet hastanesinden alınmış olan sağlık kurulu raporu ile ilgili belediyelere belgelendirmeleri gerekmektedir. (Işık, Hayriye, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 4, 2013, Sayfa: 0-2)
Engellilerin birden fazla konuta veya birden fazla konutta hisseye sahip olmaları, sahip oldukları konutun 200 m2 ’yi aşmış olması durumunda ve belirli zamanlarda dinlenme amacıyla kullandıkları yazlık vb. türden konutları için istisna uygulanmayacaktır. Buna rağmen engellilerin bu istisnadan yararlanması için sahip olduğu tek konutta bizzat oturması şart değildir. Konutunu kiraya verip, kendisi kirada oturan özürlü de sahip olduğu konut için emlak vergisi ödemeyecektir. (Işık, Hayriye, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 4, 2013, Sayfa: 0-2)
KAYNAKÇA
T.C. Yasalar (06.01.1961). 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (10700 sayılı).
T.C. Yasalar (12/06/2002). 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (24783 sayılı).
T.C. Yasalar (4/11/1999). 4458 sayılı Gümrük Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (23866 sayılı).
T.C. Yasalar (11/8/1970). 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (13576 sayılı).
T.C. Yasalar (23/2/1963). 197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (11342 sayılı).
T.C. Yasalar (2/11/1984). 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (18563 sayılı).
(https://www.alomaliye.com/2022/12/13/engellilere-taninan-vergisel-avantajlar-guncellendi/ Erişim Tarihi:15.12.2022)
Işık, Hayriye, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 4, 2013, Sayfa: 0-2
47 Seri No’lu Emlak Vergisi Genel Tebliği