Özel yaşamımızda olsun, iş yaşamında olsun kurnaz insanlarla sık sık karşılaşır, zaman zaman onların gazabına uğrarız ya da böylesi durumlara şahit oluruz. Kurnaz; Türk Dil Kurumuna göre, “kolay kanmayan, başkalarını kandırmasını ve ufak tefek oyunlarla amacına erişmesini beceren, açıkgöz, hin” demektir. Kanımca bu kavramı“herkesi akılsız, kendisini akıllı zanneden kişi” diye de tanımlamak da mümkündür.
Kurnazlık birazcık kıvrak zeka gerektirir ama özde zeki olmayı değil, zekanın kötüye kullanılması durumunu yansıtır. Kurnaz, amacına ulaşmak için her şeyi yapar ve bu yaptıklarını meşru sayar, bir anlamda makyavelisttir.
Gerektiğinde çok iyi bir insan, gerektiğinde en kötü adam olabilme rolünü en iyi şekilde üstlenebilen bir oyuncudur. Taktikseldir, kolay aldatır, marifetlidir. Statü ve güç elde edebilmek için yalan söylemekten kaçınmaz. Karşısındakini kendi amacına dönük olarak kolay bir şekilde etkileyebilir.
Başkasının anlam veremediği davranışları, ona göre hedefe giden kilometre taşlarıdır.Küçük adımlarla büyük sonuçlar elde etmeyi severler. Kendini üstün görür, egosu yüksektir.
NEREDE NASIL BİR OYUN İÇİNDE OLACAĞINI KESTİRMEK GÜÇTÜR
Kurnaz başkalarına güvenmez. Gerçek düşünceleri daima saklıdır, görünmez. Davranışlarında ihtiyatlıdır. Fırsatçılığı sever. Nerede nasıl bir oyun içinde olacağını kestirmek güçtür. Ona göre her yol mubahtır. Kendi menfaati her şeyden üstündür.
Kurnaz çoğunlukla asosyaldir. Toplumdan ve topluluğun karşısına çıkmaktan genellikle kaçınırlar. Empati uygulamazlar. Karşısındaki kişileri arkadaş-dost olarak görmez, amacına ulaşmak için sadece bir araç olarak görürler.
Kurnazlık ahlaktan yoksunluktur. Genellikle kişilik bozukluğunun göstergesidir. Toplumun değer yargılarına ve etik değerlere bağlılıkları-saygıları yoktur. Kurnazlar bencildirler. Başkalarına zarar vermekten çekinmezler. Çoğu kişiyi aldatırlar ama bir süre sonra gerçekte kendilerini de aldatmaya başlarlar.
BİR AMACA DÖNÜK PLAN, STRATEJİ VE HAMLELERİ UYGULAMA BECERİSİ
Kurnazlar, birisini kandırmak ve ondan yaralanmak için; bir amaca dönük plan, bu plana uygun strateji, kısa-orta ve uzun vadeli hamleler, her bir planı harfiyen uygulama becerisine sahiptirler.
Amiel´e göre, kurnazlık her işe yarar ama hiç bir şey için yeterli değildir. Kurnaz bir sıçrar, iki sıçrar, üçüncüde kendini belli eder, her halükarda filmin sonunda niyeti ortaya çıkar ve iyi adamlara yakalanır. Kurnazlık yaklaşımı bir dönem sonra iflas etmeye mahkumdur. Bunu en iyi, “Tilkiden kurnazı yoktur ama pazar onun postu ile doludur” sözü açıklar.
TOPLUMUN HER ALANINDA, HER SEVİYEDE GÖRMEK MÜMKÜN
Kurnazları toplumun her alanında, her seviyede görmek mümkün. Siyasette, ticarette, iş yerinde, bürokraside, okulda, otobüs kuyruğunda, çarşıda-pazarda, hatta aile içinde bile. İki arkadaştan biri yıllarca kurnazlık yaparak diğerini kendi lehine kullanabilir. Kurnaz dini duyguları bile kullanabilir.
Kurnazlığın beceriksizlik sonucu oluştuğunu savunan La Rochefaucald, aldatılmanın en iyi yolunun da kendisini herkesten kurnaz olduğunu sanmak olarak ifade etmiştir.
Kurnaz tavrı, tarihin her döneminde olmuştur, olmaya da devam edecektir. Ancak insani ve ahlaki bir bakış açısına sahip değildir. Bencildir. Aldatmaya dönük, acımasızdır. Sömürmeye müsaittir Erdemli bir davranış şekli hiç değildir.
KAR-MENFAATLE BİRLİKTE, ÇEVRE KİŞİYİ KURNAZ YAPAR
Kurnazlık aslında doğuştan gelen bir özellik değildir. Sonradan ortaya çıkar. Kar-menfaatle birlikte içinde bulunulan çevre kişiyi kurnaz yapar. Bencilliği ve kurnazlığı dejenere olmuş ve kirlenmiş toplumsal yapılar ve sistemler ortaya çıkarır. Kurnazlar; demokrasi ve hukuk düzeninin zayıf olduğu az gelişmiş ülkeler ile parasal-kapitalist-liberal-sömürü düzeninde kendilerine daha fazla yer bulurlar.
Bütün bu çıkarımlardan hareketle, etrafınızda ne kadar kurnaz insan olduğunu ve kurnazlığın akıl mı yoksa akılsızlık mı olduğunu daha dikkatle gözlemleyeceğinize kuşku yoktur. Ama kurnaz insanlara karşı dikkatli olmalı, onları fark etmiyormuşuz gibi davranmalı ve kendimizi onlardan korumasını bilmeliyiz.
Hani bir laf vardır, “kurnazları severim ama benden kurnazını asla”. Zira, aşırı kurnazlığın sonunda insan kendini aldatmaya başlar. Son söz, Tilki kümesi iyi tanıyor diye bekçi yapılmaz..!
Şaban Çağıran
Bankacı
sabancagiran@gmail.com