Ünlü tefsir âlimlerinden İsmail Hakkı Bursevî, Kur’ân’ın Arapça olması münasebetiyle eserinde dillerin en faziletli olanının Arapça, sonra Farsça, sonra da Türkçe olduğunu şu sözlerle belirtir:
“Efāzıl-ı elsine Arabî ve ondan Fārisiyye-i deriyye ve ondan Türkîdir.” Yani dillerin en üstünü Arapça, sonra Farsça, ondan sonra da Türkçedir
Aynı görüşü Kitabü’n-Netice adlı eserinde de şu şekilde tekrar eder:
“Ve cümle-i elsinenin efdali lisân-ı Arab ve ba’dehu Farîsi ve ba’dehû Türkîdir.”
Yine, Şerh-i Kelâm-ı Şeyh Sadî adlı risalesinde de Allah’ın muhtelif dillerle konuştuğunu ve bunlardan en faziletli olanlarının Arapça, Farsça ve Türkçe olduğunu belirterek, Allah’ın bu dillerin her biri ile defalarca kendisiyle konuştuğunu şu şekilde söyler:
“Allah Teâlâ lügat-ı muhtelife ile tekellüm ider, egerçi kefali lügat-ı Arabiyye, andan Farisiyye, andan Türkiyyedür. Ve bu fakire her biri ile defaat ile tekellüm vaki olmışdur.”
Kırk Hadis Şerhi adındaki kitabında ise işi daha da ileriye götürerek “Âdem cennetten lisan-ı Türkî (Türkçe) ile ‘kalk’ demekle kıyam edip çıkmıştır. Zira dünyada ahir tasarruf Türk’ündür.”
Bursevî’nin, Türkçe için Âdem’in dili olması ve cennette konuşulan dil olması iddiası kavmiyetçi ve mutaassıp bir anlayışa sahip olduğunu göstermesi bakımından önemlidir. Çünkü farklı bir eserinde; “Pes lisan-ı Türkî dahi şerefte fi’l cümle Arapça’ya mülhaktır”[1] diyerek Türkçe’yi şeref bakımından Arapça ile aynı seviyede görmektedir.
Özellikle Türkçeyi yüceltmesi, cennet dili olarak görmesi de ömrünün son yıllarında kaleme aldığı Kırk Hadis Şerhi’nde yer almaktadır.[2]
Bursevî Türkçeyi böyle yüceltirken bir yandan da Kürtlere hakaret etmeyi ihmal etmemiştir. Hem de bunu Kur’an-ı Kerim’i tefsir ederken yapmıştır. Yüzyıllarca, başta Şark Medreseleri olmak üzere bütün medreselerde okutulan 12 ciltlik Ruh-ul Beyan adlı tefsirin 5. cilt, 497. sayfasında Enbiya suresinin 68. ayetini tefsir ederken “Zaten Hz. İbrahim'i ateşe atılma fikri Kürtlerden geldi. Hz. Ömer'in oğlu Abdullah da tefsirinde böyle söylüyor" demekte; ancak bu iddia ile ilgili bir kaynak göstermemektedir. Arapça olan bu tefsirinde Bursevî, bu iddiadan yola çıkarak Kürtlere yönelik şu sözlerle ırkçı hakaretlerde bulunmuştur:
"Ömrüme, hayatıma, canıma, varlığıma yemin olsun ki İbrahimî milletler içinde Kürtler kadar bozguncu, cefa eziyet veren yoktur. Onlar kadar başka kötüsü olan yoktur. Ahlaksızlar, davranışları Müslümanların mallarını talan etmektir. Bildikleri zülümdür, hırsızlıktır, yol kesiciliktir, insan öldürmektir. Muhammed’in ümmetinde bunlar gibi bir millet yoktur. Allah onları insanlar içinde çoğaltmasın, onların en salihlerinden bile kendinizi koruyunuz ve onların yaşadığı bölgelerden bile geçmeyiniz."[3]
