Dr. Öğr. Gör. Seda Türkili, deprem ve deprem sonrasında yaşananlardan psikolojik olarak etkilenen depremzedelerle empati ve iletişim kurulurken dikkatli olunmasını istedi.
"Büyük bir coğrafyada etkili"
Deprem felaketinin gerek can kaybı gerekse yaralanmalar açısından çok büyük bir coğrafyada etkili olduğunu ve çok büyük bir kitleyi etkilediğini belirten Seda Türkili, "Bu coğrafyada yaşayan insanlar, sadece can kaybı veya yakınlarının vefatı gibi değil; aynı zamanda evlerinden olup yurtlarını bırakmak gibi zorluklarla da karşı karşıyalar. Bunun yanında meslekleri, sosyal hayatları ve ekonomiyi derinden etkileyen çok etkileşimli bir afet yaşadık. Hâlâ akut etkileri devam etmekte. Bu tür çok geniş kitleleri etkileyen büyük kayıpların yaşandığı afetlerde, o travma ister afet bölgesinde olsun ister olmasın yediden yetmişe büyüğü küçüğü herkes için ruhsal etkiler bıraktı. Deprem sonrası insanların yaşamla ilgili kontrol algısı ve güvenlik duygusu önemli derecede sarsıldı. Yaşamı kontrol edemiyorum, artık dünya güvenli bir yer değil" algısına sahip olabiliyor. Bu dönemde bu düşüncelere bağlı olarak birtakım ruhsal belirtilerin, etkilerin olması aslında çok doğal. Geçmiş deneyimlerimizden de biliyoruz ki, akut dönemde de çevremizdeki kişilerden en çok duyduğumuz belirtiler bunlar. Deprem anını deneyimleyen kişiler veya ekranlardan medyadan bunlara maruz kalan kişilerde çok sık "Acaba ben mi sallanıyorum, yeniden deprem mi oluyor" gibi fizyolojik belirtiler de yaşanıyor. Bu tür travmatik olaylar bizlerde çok farklı belirtilere yol açabiliyor. Bunların başında tekrar o anı yaşıyor gibi olma, uyku kalitesinde bozulma, uykuya dalamama, sıçrayarak uyanma veya o depremi anımsatan durumlardan, mekanlardan, konuşmalardan kaçınma davranışlarının olduğunu görüyoruz" dedi.
"Yaşanılanlar olağan dışı"
Bazı kişilerde de aşırı uyarılmışlık hali olabildiğine dikkat çeken Türkili, "Her an tetikte olma, öfke düzeyinde yükselmeler, tartışmalar, ani irkilme gibi belirtiler sıkça görülebiliyor. Bunların yanı sıra bir kısımda da sanki duyguları artık yokmuş gibi hissetme, içe kapanma, sosyal geri çekilme, geleceğe dair çok ciddi bir ümitsizlik, karamsarlık, çaresizlik hissi de yaşanabiliyor. Özellikle akut dönemde travmalardan sonra bu tip ruhsal belirtiler çokça görünüyor. Biz bunları aslında olağan kabul ediyoruz. Çünkü yaşadığımız olay aslında çok olağan dışı. Bu süreci anlamlandırmak, algılayabilmek için sağlıklı tepkiler aslında. Bu noktada bize birçok kişi "Başım dönüyor, yeniden deprem oluyor gibi, uyuyamıyorum tedavi başlayalım" diye başvurduklarında biz bu kişilere herhangi bir tedavi önerisinde bulunmuyoruz. Bu belirtilerin çok önemli bir kısmı zaman içerisinde hiçbir müdahale yapılmasa da kendiliğinden ortadan kalkacak" diye konuştu.
"Güvende olmak isteyecekler"
Afete maruz kalan kişilere yönelik psikolojik bir destek sağlanması için ilk olarak kendilerini güvenli bir yere almak gerektiğine dikkat çeken Türkili, "Bu bireyleri kendilerini güvende hissettikleri bir yere almadan, en temel ihtiyaçları olan beslenme, barınma gibi gereksinimleri gidermeden psikolojik desteği sağlamamız pek mümkün olmayacaktır. Öncelikle bu temel ihtiyaçlar karşılanmalı, bunları yaparken de tabi diğer yandan ruhsal destek sistemlerini de mümkün olduğunca devreye sokmalıyız. Eğer mümkünse kişinin ailesinden ve çevresinden bireylerle sosyal ağını güçlendirmek, onları bir araya getirebilmek çok çok önemli olacaktır. Bu durumdan etkilenen kişilere yanlarında olduğumuzu hissettirmemiz gerekir. Bazı bireyler; bu yaşadıkları deneyimlerini anlatmak, paylaşmak isteyecektir. Bu kişileri yargılamadan, empati kurarak dinlememiz yeterli. Düşünceleri hakkında yorum yapmak hatalı olacaktır. Konuşmak istemeyen bir bireye de saygı duymak gerekir. "Ne zaman uygun olursanız biz sizi dinlemeye hazırız" mesajı vermemiz yeterli olacaktır. Aslında herkes birilerine yardım etmek için çabalamakla birlikte istemeyerek de olsa bazı hatalı davranışlar olabiliyor. Bunların başını haber alma, bilgi edinme ihtiyacımız çekiyor" ifadesini kullandı.
"Öfkelendirmemek gerek"
Bireylerin depremzedelere yardım ederken kullandığı bazı yanlış cümleler ve davranışlar olduğunu da vurgulayan Türkili, şu değerlendirmeyi yaptı:
"Kişiler, birbirlerini teselli ederken veya konuşmaya çalışırken, "Ağlama, güçlü durmalısın, üzülme, bak senden daha kötü durumda olanlar var, sen ölmedin bak ölenler var' gibi aslında yardım etmeye çalışan ifadeler kullanabiliyorlar ama bu tür ifadeler karşı tarafta hem anlaşılmadığı hissini hem de öfke uyandırıyor. Çünkü gerçekten kimin bu süreçten ne kadar etkilendiğini, o an neler yaşadığını bilmemiz mümkün değil. Bazen sadece yanlarında olduğumuzu hissettirmek ve bu ifadelerden uzak durmak uygun olacaktır. Hepimiz için zor bir süreç ve ağır bir travma. Çünkü etkilenen coğrafya çok geniş, insan sayısı çok fazla. Ama bu süreci sosyal destekle, dayanışmayla hep beraber aşmaya çalışacağız. Bu noktada Üniversitemiz Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı olarak afetten etkilenen vatandaşlarımız için Travma ve Afet Polikliniği'miz hizmete girmiştir. İstedikleri zaman, randevusuz gelebilirler. Kişi eğer hiç uyuyamıyorsa, beslenmesi önemli ölçüde bozulmuşsa, kendine veya etrafa yaşadığı bu ruhsal sıkıntı nedeniyle zarar verme riski varsa hiç zaman kaybetmeden mutlaka profesyonel destek almalarını tavsiye ediyoruz."
Kaynak : PHA
